Hanzestad Elburg ligt in de provincie Gelderland aan het Veluwemeer. Door de middeleeuwse Vischpoort kom je deze mooie vestingstad binnen die haast perfect vierkant is. Elburg stond al een tijdje op mijn lijstje om te bezoeken. Een oude vestingstad, met smalle straatjes, stevige muren en een rijke geschiedenis, ik hou ervan! De stad zelf is één groot monument en er gewoon ronddwalen is al een ervaring op zich. De straatjes zijn smal, vaak verrassend groen en achter elk hoekje zit wel iets moois. In dit artikel laat ik je zien wat te doen in Elburg met 13 tips.

Een stukje geschiedenis

Hanzestad Elburg is een van de best bewaarde vestingsteden van Nederland. Ooit lag Elburg direct aan de Zuiderzee en was het een belangrijk knooppunt voor vissers en handelaren. Eind 14e eeuw werd de stad in zijn geheel landinwaarts verplaatst vanwege vele overstromingen en afbrokkelen van de kust. Elburg werd opnieuw opgebouwd in een strak vierkante stratenplan met wallen en grachten eromheen. Dit zorgde voor een betere verdediging en een logischere indeling. Elburg sloot zich aan bij het machtige Hanzeverbond en handelde in vis, hout en zout. De stadsmuren, de Vischpoort en de smalle straatjes herinneren nog aan die tijd. 

Wat te doen in Hanzestad Elburg?

De locaties zijn allemaal te zien op de kaart hieronder:

1. Visafslag Elburg

In de haven van Elburg ligt de voormalige visafslag die tegenwoordig is ingericht als een visserijmuseum als herinnering aan het visserijverleden van Elburg. Hier werd vroeger de gevangen vis verhandeld die gevangen werd in de Zuiderzee. Het een klein museum, met uitleg over de visserij en het leven aan het water. Tot 1957 heeft de Visafslag gefunctioneerd, in dit jaar was de polder klaar en werd Elburg afgesloten van het open water.

2. Het Bottermuseum Elburg

Aan de haven ligt het Bottermuseum, waar je alles leert over de visserij en de oude houten botters waarmee vroeger werd gevist op de Zuiderzee. Je leert er over de oude technieken die de vissers gebruikten en hoe het leven aan de Zuiderzee was. Het museum is klein, maar de sfeer is authentiek en de vrijwilligers zijn enthousiast.

3. Stadsbrouwerij Vos

Stadsbrouwerij Vos ligt aan de rand van de vestingstad. De brouwerij kun je op verschillende manieren ontdekken: met een Beleeftour waarbij je zelf op ontdekking gaat of je kunt op Vosexpeditie met een gids. Behalve de brouwerij is er ook een proeflokaal waar je proeverijtjes kunt doen. (deze hoef je niet te reserveren) Ook het pand vooraan hoort bij het complex en hierin is brasserie ‘Aan de Gracht' gevestigd.

4. Groene Wallen Wandeling

Een leuke wandeling om te doen is de Groene Wallen Wandeling. Je loopt hierbij rondom vesting Elburg over en naast de verdedigingswallen in een soort stadspark. De route is 1,5 km.

Tijdens de wandeling kom je onder andere kazematten tegen, opslagkelders voor kanonnen en kruit die onderdeel zijn van de verdedigingswerken van de stad. Ook kom je op de Oosterwal langs een Joodse begraafplaats.

5. Kruidentuin de Groene Kruidhof

In het centrum van de vestingstad Elburg, ligt de Groene Kruidhof, een kleine stadstuin met een mooie collectie kruiden en planten. Je vindt hier onder andere geneeskrachtige kruiden, verfplanten en zogenaamde legendeplanten. Dit zijn planten met een verhaal vanuit de mythologie, religie en de hekserij. Een fijne plek om even tot rust te komen, zeker als de stad druk is met toeristen.

6. Agnietenklooster en kloostertuin

Het Agnietenklooster werd in de eerste helft van de 15e eeuw gebouwd als vrouwenklooster. Daarna heeft het nog verschillende functies gehad zoals azijnfabriek, pakhuis en school. Tegenwoordig zijn in het klooster de VVV, Museum Elburg en het Schildersmuseum gevestigd. Heel bijzonder in het gebouw is de dubbelkapel. Tijdens de diensten zaten de kloosterzusters bovenin en de leken onder. Zo kwamen zij niet met elkaar in contact en konden elkaar ook niet zien.

In de kloostertuin kom je als je het poortje in de zijstraat doorgaat. je komt meteen in een oase van rust en het is niet moeilijk om je voor te stellen hoe hier vroeger de kloosterlingen rondliepen en in de moestuin werkten. Een hele fijne plek.

7. Museum Elburg

Als ik op ontdekkingstocht door een nieuwe stad ga, begin ik meestal bij het plaatselijke museum om wat meer te leren over de geschiedenis van de stad. In Elburg moet je daarvoor bij Museum Elburg zijn. Hier laat men je kennismaken met de Hanzetijd, het kloosterleven en de vestingstad in het algemeen. Het museum heeft een uitgebreide collectie voorwerpen uit het historische verleden van de stad. Het museum is in het Agnietenklooster en het is interessant om het gebouw van binnenuit te kunnen bekijken. Zeker ook de dubbelkapel die overigens nog steeds gebruikt wordt als trouwkapel.

8. Schildersmuseum

Het Schildersmuseum bevindt zich ook in het Agnietenklooster en is een apart museum binnen Museum Elburg. Hier vind je onder andere voorbeelden van verschillende verftechnieken. Ook wordt er uitgebreid verteld over de opkomst van het schildersvak als nieuwe ambacht nadat de visserij stopte. Er leuk om te zien, vond ik de opstelling van de schilderswinkel uit vroeger tijden met al die mooie kleuren namen. Alleen al het verf mengen destijds was een vak op zich.

9. Beklimmen Grote kerk

De Grote of Sint-Nicolaaskerk in Elburg valt niet te missen, het een indrukwekkend gebouw uit de 15e eeuw met een flinke toren. Tijdens het zomerseizoen kun je deze toren beklimmen en dat heb ik natuurlijk ook gedaan. Het was even een uitdaging omdat het behoorlijk hard waaide, maar het was absoluut de moeite waard. Het uitzicht boven is prachtig. Je kijkt uit over de vestingstad, het Veluwemeer, de landerijen en de Veluwe. Van bovenaf kun je goed zien hoe het bijna vierkante stratenpatroon loopt. Je kunt de toren tijdens het zomerseizoen elke dinsdag t/m zaterdag van 13.30 tot 16.30 uur beklimmen en je betaalt daar een kleine bijdrage voor (€1,50).

10. Nationaal Orgelmuseum

Het Nationaal Orgelmuseum is in Nederland het enige museum dat gaat over de historische pijporgel. Zelfs als je niet echt een orgelliefhebber bent, is dit een bijzonder museum. Ze hebben een mooie verzameling orgels en het is mooi om te zien hoe complex en indrukwekkend ze eigenlijk zijn. Je ziet en voelt het vakmanschap. Ik werd hartelijk ontvangen door twee fanatieke vrijwilligers die veel wisten te vertellen. Leuk!

11. Zandverhalen

Zandsculpturen vind ik fascinerend en ik heb wel eerder tentoonstellingen gezien, onder andere in het stadje Thorn. Dat waren tijdelijke opstellingen, maar in Elburg is er een overdekte expositie van enorme zandsculpturen opgezet in een historische blikjesfabriek aan de haven.

De expositie heet Zandverhalen en is volledig gebaseerd op bijbelse en historische verhalen. De beelden zijn met zoveel detail gemaakt dat je blijft kijken. Je loopt er doorheen alsof je door een verhaal wandelt. Tussen de zandverhalen door en er omheen zie je veel oude voorwerpen zoals deuren uit het Midden-Oosten, hekwerken en zelfs typemachines. Op een hele bijzondere manier komt alles prachtig samen. Je kijkt echt je ogen uit. Erg indrukwekkend, ook als je niet veel met religie hebt.

In de omgeving

12. Boerderijmuseum de Bovenstreek

Net buiten Elburg, in Oldebroek, ligt dit boerderijmuseum. Je krijgt er een goed beeld van hoe het boerenleven er vroeger uitzag in deze regio. Je ziet er onder andere oude gereedschappen, klederdracht en veel gebruiksvoorwerpen van vroeger. Het verbaasd me iedere keer weer hoe klein de ruimtes voor wonen en slapen eigenlijk waren, te bedenken dat de gezinnen veel groter waren dan nu. Een leuke en leerzame stop tijdens mijn fietstocht in de omgeving van Elburg (zie hieronder).

13. A. Vogel tuinen

Even buiten Elburg liggen de A. Vogel Tuinen op Landgoed Zwaluwenburg. Je vindt hier een mooi bezoekerscentrum met in de tuin erg leuke pauzeplekken. Vanuit hier kun je naar de tuinen lopen: rijen vol met geneeskrachtige planten, alles voorzien van bordjes met uitgebreide informatie. Hier kun je uitgebreid rondstruinen en het is zeker interessant om te leren waar alles voor gebruikt wordt. Het bezoekerscentrum is overdag open van maandag t/m zaterdag en in de tuinen zelf kun je het hele jaar door lopen tussen zonsopkomst en zonsondergang.

Fietsroute in de omgeving

Met deze fietstocht fiets je langs het Veluwemeer, door landelijk gebied en landgoederen. Je komt door de vesting van Elburg en ook langs het Boerderijmuseum en de A. Vogeltuinen. Een afwisselende tocht van ruim 22 kilometer, bewust wat korter gehouden zodat je ruim de tijd hebt om het Boerderijmuseum en de A.Vogel tuinen te bezoeken als je dat wil.

Deze fietsroute kun je bekijken, opslaan en downloaden in Fietsknoop.

Tot slot

Hanzestad Elburg is klein, overzichtelijk, en is één groot monument. Het heeft eigenlijk voor ieder wat wils, of je nu van cultuur en historie houdt of bourgondisch ingesteld bent, je kunt je in Elburg prima vermaken. Zelf was ik er 2,5 dag en heb mijn tijd goed besteed; verschillende musea bezocht, wandelingen gemaakt en gefietst in de omgeving. Ik ga er zeker nog een keer terug want er valt nog meer te ontdekken in Elburg en omgeving.