Het Fochteloërveen is een van de laatste overgebleven hoogveengebieden van Nederland op de grens van Drenthe en Friesland. Het is een bijzonder en uitgestrekt hoogveengebied en een plek waar je echt een uniek landschap kunt ervaren. Met zijn uitgestrekte vlaktes, waterplassen en rijke dierenleven is het een paradijs voor natuurliefhebbers. In dit artikel vertel ik meer over wat en waar het Fochteloërveen is, welke planten en dieren er leven, en wat je er kunt doen.

Wat is het Fochteloërveen?

Het Fochteloërveen is een natuurgebied van ongeveer 2.500 hectare dat wordt beheerd door Natuurmonumenten. Het ligt op de grens van Drenthe en Friesland tussen de dorpen Veenhuizen, Appelscha en Oosterwolde. Het is een van de weinige gebieden in Nederland waar nog actief hoogveen wordt gevormd. Dit bijzondere ecosysteem ontstaat heel langzaam en is afhankelijk van regenwater. Het gebied bestaat uit veenmosvelden, plassen, natte heide en bosranden. Er zijn wandel- en fietspaden door het gebied maar een groot deel is kwetsbaar en daarom alleen toegankelijk onder begeleiding. Er zijn verschillende parkeerplaatsen en startpunten voor wandel- en fietsroutes, zoals bij het uitkijkpunt De Zeven, waar je een weids uitzicht hebt over het veen.

Natuurherstel

Momenteel vindt er een grote operatie plaats om de natuur in het gebied te herstellen. Doordat de kades die het regenwater tegenhouden niet meer goed intact zijn, droogt het gebied uit. Dat heeft natuurlijk enorme consequenties voor de flora en fauna in het gebied, die afhankelijk zijn van het hoogveen en de natte leefomstandigheden. Meer over het kadeherstel kun je lezen op de website van Natuurmonumenten.

Flora en Fauna

De natuur in het Fochteloërveen is bijzonder rijk. In het hoogveen groeit vooral veenmos, dat zorgt voor de vorming van nieuw veen. Daarnaast vind je er zeldzame planten zoals zonnedauw, veenpluis en kleine veenbes. In de drogere delen groeien struikhei en pijpenstrootje.

Qua dierenleven is het gebied beroemd vanwege de kraanvogels, die hier sinds begin jaren 2000 weer broeden. Ik was hier in augustus en toen heb ze helaas niet gezien. Toen ik in september terugkwam zag ik ze vrijwel dagelijks, voornamelijk overvliegend en in een weiland vlakbij de camperplaats. Het is een uniek geluid dat deze prachtige vogels maken en je hoort het meteen als ze overvliegen.

Ook leven er slangen zoals de adder en ringslang. Verder kun je er reeën, vossen en dassen tegenkomen. Vogelliefhebbers zien er ook blauwe kiekendieven, wulpen en vele soorten eenden en ganzen.

Uitkijktoren de zeven

In eerste instantie zie je hem niet als je hem vanuit het bos nadert: de bijzondere uitkijktoren ‘de Zeven'. Een toren van 18 meter hoog met een bijzondere vorm, gemaakt van natuurlijke materialen en goed verscholen. Zo ontworpen dat ook mensen met hoogtevrees hem kunnen beklimmen, dat komt door de knik die erin zit. Eenmaal boven heb je een fantastisch uitzicht over het uitgestrekte veengebied. Vanuit hier worden ook regelmatig de kraanvogels waargenomen. De toegang van de toren is overigens gratis.

Vogelkijkhut

Er is ook nog een vogelkijkhut bij de plas aan de Fochteloërveenweg, die van Appelscha naar Veenhuizen loopt. Ook vanuit deze hut worden van tijd tot tijd kraanvogels gespot. (helaas niet toen ik er was). Ook blijk je hier in de zomermaanden vele boomvalken en roodpootvalken te kunnen waarnemen. En soms wordt er ook een slangenarend en visarend gezien.

Dorpjes en steden in de omgeving

In de omgeving van het Fochteloërveen vind je kleine dorpen zoals Fochteloo en het Gevangenisdorp Veenhuizen. Veenhuizen is bekend om zijn bijzondere geschiedenis als kolonie van de Maatschappij van Weldadigheid en heeft interessante musea, waaronder het Nationaal Gevangenismuseum. Er zijn hier nog steeds gevangenissen die in gebruik zijn zoals de PI Esserheem, PI Norgerhaven en PI Groot Bankenbosch. (PI = Penitentiaire inrichting). En hele bijzondere omgeving om eens rond te lopen of te fietsen en meer te leren over de geschiedenis van dit bijzondere stukje Nederland.

De wat grotere dorpen Oosterwolde en Appelscha liggen iets verder weg maar hebben ook wat meer voorzieningen zoals horecagelegenheden en winkels (Oosterwolde). Vanuit hier heb je directe toegang tot het Nationale Park het Drents-Friese Wold. De dichtsbijzijnde stad in dit gebied is Assen.

Rond het Fochteloërveen zijn er veel campings, B&B’s en vakantiehuizen te vinden. In Veenhuizen zijn enkele bijzondere accommodaties gevestigd in historische panden. Ook zijn er natuurcampings voor wie dicht bij de natuur wil overnachten.

Wandelen en Fietsen in het Fochteloërveen

Er zijn diverse wandelroutes in het Fochteloërveen, variërend in lengte. Een populaire route is de wandeling naar het uitkijkpunt De Zeven, vanwaar je over het hele veengebied uitkijkt. Sommige paden lopen over vlonderroutes, zodat je ook door nattere delen kunt lopen zonder het kwetsbare veen te beschadigen. Een mooie kleine wandeling die een goede indruk geeft van het veen, is de Wollegraswandeling van 1,9 km.

Rond het Fochteloërveen liggen mooie fietsroutes die je langs de randen van het gebied voeren. Je fietst door een afwisselend landschap van open veen, bos en heide. Met een app zoals Fietsknoop kun je via knooppuntensysteem zelf een route samenstellen of kiezen voor bijvoorbeeld de Fietsroute Fochteloërveen van Natuurmonumenten.

Mijn ervaring

Mijn eerste kennismaking met het Fochteloërveen dateert al van enkele jaren geleden toen ik de LF9 fietsroute (NAP) fietste van Bad Nieuweschans in Groningen naar Breda in Noord Brabant. Ik fietste dwars door het gebied, op weg naar mijn overnachtingsadres in Appelscha. Voor me ging de zon onder en dat was echt magisch om te zien in deze omgeving en omstandigheden. Zo mooi en een absoluut onvergetelijk moment. Hierna heb ik nog enkele malen het natuurgebied bezocht. Meestal in combinatie met een bezoek aan het Gevangenisdorp Veenhuizen dat ik heel fascinerend vind. Het Fochteloërveen is echt een van de meest bijzondere natuurgebieden van Nederland met een eigen kleur en geur.